Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2014


ΣΕΝΑΡΙΟ  ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ  ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ :
ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ  ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ
 Εμμανουήλ Ροΐδης « Τα υαλοπωλεία»

1.       Ταυτότητα  του  σεναρίου

 

Τίτλος: Εμμανουήλ  Ροΐδης « Τα υαλοπωλεία»

Δημιουργός: Λεωνίδας  Κ.  Πλατανιώτης

Διδακτικά  αντικείμενα:  Νεοελληνική Γραμματεία  με στοιχεία  διαθεματικότητας από την Νεοελληνική  γλώσσα , Αρχαία  Ελληνική  γλώσσα, Πληροφορική και  την  Αγγλική γλώσσα.

Τάξη: Γ΄  Γυμνασίου, Κείμενα  Νεοελληνικής  Λογοτεχνίας Θεματική ενότητα: Φαναριώτες  και  Ρομαντική  σχολή  Αθηνών Εμμανουήλ  Ροΐδης       « Τα υαλοπωλεία», σελ.85-89

Χρονική  διάρκεια : 2 (1+1)  διδακτικές ώρες. Την  πρώτη  ώρα για  να  κεντρίσουμε  το  ενδιαφέρον των  μαθητών   και  να τους ενεργοποιήσουμε  στην  διαδικασία μάθησης  χρησιμοποιούμε την τεχνική του προ-οργανωτή (αφόρμηση).

      Οι μαθητές καλούνται  να  επισκεφθούν την ιστοσελίδα http://mnik-logotexnia.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html και  να διαβάσουν και  να  επεξεργαστούν  ένα  σύγχρονο  δημοσιογραφικό  κείμενο (« Είμαστε  ό,τι …οι δρόμοι  μας» , Τασούλα  Καραϊσκάκη, εφημ.  Καθημερινή, Μόνιμες στήλες ,12-5-2006). Ακολουθεί  επεξεργασία των  εισαγωγικών  στοιχείων του κειμένου. Στη  συνέχεια γίνεται  ανάγνωση   του  κειμένου  από  τον  διδάσκοντα «ακούστε  τώρα  ένα κείμενο  που γράφτηκε το 1898      (δηλ. πόσα χρόνια πριν;). Κατόπιν  δίνονται  τα φύλλα  εργασίας  στους  μαθητές   σε ηλεκτρονική  μορφή  αρχείου  κειμένου. Την  δεύτερη  ώρα  οι  μαθητές   ασχολούνται  με την  εκπόνηση   των  εργασιών  τους, τις  οποίες  παρουσιάζουν  στην  ολομέλεια.

 

Προϋποθέσεις υλοποίησης.

·       Οι  μαθητές  θα  πρέπει  να είναι   εξοικειωμένοι με  την ομαδοσυνεργατική   μέθοδο διδασκαλίας.

·        Επειδή  οι μαθητές  θα  έρθουν  σε  επαφή  με  ένα  κείμενο  τη  καθαρεύουσας, θα  πρέπει  να  ειδοποιηθούν  από  τον  διδάσκοντα, να  διαβάσουν  το  κείμενο  στο  σπίτι και  να  προβούν στη γλωσσική  εξομάλυνση του κειμένου (μεταβαίνουνστην ιστοσελίδα http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show. php/DSGYM-C113/351/2366,8998/) ώστε να έχουν  μια  αδρή εικόνα του κειμένου για  να τους ενεργοποιήσουμε  και  να τους εμπλέξουμε  στη μαθησιακή  δραστηριότητα.

·       Οι  μαθητές  πρέπει  να γνωρίζουν τη  χρήση ηλεκτρονικού  υπολογιστή (Η/Υ), να είναι  εξοικειωμένοι με την πλοήγηση  στο  διαδίκτυο για  αναζήτηση εικόνων  και πληροφοριών και να χειρίζονται ικανοποιητικά ορισμένα προγράμματα (Word ,Power Point).

·       Κατάλληλη  υλικοτεχνική  υποδομή ( εργαστήριο  πληροφορικής επάρκεια Η/Υ).

 Τεχνολογικά  εργαλεία  που  θα  χρησιμοποιηθούν: Φυλλομετρητής, Διαδίκτυο, επεξεργαστής κειμένου, ιστολόγιο πρόγραμμα παρουσίασης, Skype. Συγκεκριμένα από το διαδίκτυο  θα  αξιοποιηθούν  οι ακόλουθες ιστοσελίδες:

 

 



 

2. Σύντομη  περιγραφή

       Με  το  παρόν  σενάριο  διδασκαλίας  επιδιώκεται  να  γνωρίσουν  οι  μαθητές ένα  σατιρικό  χρονογράφημα  γύρω  από  τη  καθημερινή  ζωή  στη  παλιά  Αθήνα  και  να  αναγνωρίσουν  σε  αυτό  υπαρκτά  προβλήματα, που  εξακολουθούν να  ταλαιπωρούν ως σήμερα τη ζωή των Αθηναίων μέσα  από  μια βιωματική διερευνητική  μαθησιακή  διαδικασία. Επίσης έρχονται  σε  επαφή με  ένα κείμενο  της  καθαρεύουσας και  συνειδητοποιούν ότι  και σε  αυτή την παλαιότερη μορφή της γλώσσας έχουν  γραφτεί αξιόλογα κείμενα.

   Οι μαθητές  χρησιμοποιούν και επεξεργάζονται ηλεκτρονικές  πηγές αναζητούν  επιπλέον  πληροφορίες μέσα  από  τη  χρήση  των γενικών εργαλείων των  Τ.Π.Ε και του διαδικτύου (π.χ. εκπαιδευτικά λογισμικά, κ.ά.).  

                                                                                                  

3. Στόχοι-Σκεπτικό

      Όσον  αφορά  στη  σχέση  του  με τα ΔΕΠΠΣ, βασικός  σκοπός του  μαθήματος της  Νεοελληνικής  Λογοτεχνίας είναι η ενδυνάμωση της μορφωτικής επάρκειας, επικοινωνιακής ικανότητας και της συναισθηματικής ανάπτυξης των μαθητών μέσα  από την ανάγνωση κατανόηση και ερμηνεία αξιόλογων έργων σημαντικών Ελλήνων λογοτεχνών.

     Η επαφή με αντιπροσωπευτικά έργα της πολιτιστικής κληρονομιάς διευρύνουν τα όρια της προσωπικής εμπειρίας και ευαισθησίας των μαθητών και τους καθιστά ανθρώπους ικανούς να αξιοποιούν ενεργητικά τη γνώση, να αναπτύσσουν τις αισθητικές αντιλήψεις τους, να παίρνουν κριτική θέση απέναντι στα βασικά ζητήματα της ατομικής και κοινωνικής ζωής και να διαμορφώνουν επιλεκτικά και υπεύθυνα τις προσωπικές τους στάσεις  και πεποιθήσεις.

     Τέλος η γνώση και αξιοποίηση στοιχείων ιστορίας και θεωρίας της λογοτεχνίας συντελούν στην ανάπτυξη της ικανότητας αξιολόγησης των έργων και αναγνώρισης της ποιότητας του λόγου.

 

α . Γνωστικοί  στόχοι.

    Οι  μαθητές  επιδιώκεται:

·       Να γνωρίσουν  το  χρονογράφημα  ως  κειμενικό  είδος.

·       Να έρθουν  σε επαφή  με  ένα κείμενο  της  καθαρεύουσας.

·       Να  γνωρίσουν  τη  γραφή  του  Ροΐδη  και  ειδικότερα τα  τρία  βασικά  χαρακτηριστικά της, το χιούμορ, την  ειρωνεία  και  τη  σάτιρα.

·       Να αντιληφθούν  την  αξία  της  κριτικής  ματιάς  και  να μάθουν  να  τη  καλλιεργούν.

·       Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο  και την  αξία  του  χιούμορ και  της  λεπτής ειρωνείας στη  ζωή  μας.

·       Να γνωρίσουν  κάποιες  όψεις από  τη νοοτροπία  του  Νεοέλληνα εκείνης της  εποχής  και  να τις συγκρίνουν με τις σημερινές ανάλογες  στάσεις.

·       Να προβληματιστούν  σχετικά  με το  σεβασμό που πρέπει να έχει ο πολίτης για τη πόλη του, καθώς και η  πολιτεία για τον  πολίτη.

 

                                                                                                  

β. Παιδαγωγικοί  στόχοι

·       Να   εμπλακούν  ενεργητικά  στη  διαδικασία  μάθησης μέσα  από  την  διερευνητική-βιωματική μάθηση.

·       Να   διευρυνθεί  η  οπτική  που  προσεγγίζουν  τα γεγονότα. Η κριτική  ματιά  δεν  είναι ιδιότητα του έμπειρου  και  διεισδυτικού συγγραφέα, και ειδικότερα αυτού που γράφει  το χρονογράφημα, αλλά και ανάγκη  για όλους μας.

·       Να αποκτήσουν  ένα  βαθμό  εξοικείωσης με την καθαρεύουσα και  να την αντιμετωπίζουν, αν όχι με απόλυτη  άνεση, τουλάχιστον με  διάθεση να το «αποκωδικοποιήσουν» με συγκεκριμένη  μέθοδο.

·       Να ασκηθούν  στη ταξινόμηση, ανάλυση και ερμηνεία πληροφοριών.

·       Να καλλιεργηθεί  πνεύμα  συνεργασίας, ομαδικότητας μέσα  από  τη  ομαδοσυνεργατική  μέθοδο  και να αντιληφθούν ότι η   εκπόνηση των  εργασιών  απαιτεί συλλογική  προσπάθεια.

 

 

γ. Στόχοι σχετικά  με τις ΤΠΕ

·       Να επισκέπτονται  δικτυακούς τόπους ώστε να συνειδητοποιούν  την  αναγκαιότητα   της χρήσης  τους στο  μάθημα της  Νεοελληνικής  Γραμματείας.

·       Να  επεξεργάζονται, να αξιοποιούν και να  αξιολογούν  το   περιεχόμενο  των  πληροφοριών  στην  εκπόνηση  των  εργασιών  τους.

·       Να  εξοικειωθούν με  ανοικτά περιβάλλοντα  μάθησης.

·       Να  παρουσιάζουν  τις  εργασίες  τους  χρησιμοποιώντας το  λογισμικό  παρουσιάσεων.

 
4. Λεπτομερής  παρουσίαση  της πρότασης

               Οργάνωση  της  τάξης

 

Οι  μαθητές  χωρίζονται  σε  τέσσερες  ομάδες  των  πέντε  ατόμων. Κατά  τον  χωρισμό  λαμβάνονται  υπόψη  οι  ιδιαίτερες  ικανότητες του  κάθε  παιδιού    ( τεχνολογικές δεξιότητες  στη χρήση  επεξεργαστή κειμένου, λογισμικού παρουσίασης φυλλομετρητή, ικανότητα παραγωγής  λόγου κ.ά.). Στη συνέχεια καλούνται  τα μέλη της ομάδας να  αναθέσουν  ρόλους:

ü Συντονιστή (συντονίζει  τη  διαδικασία)

ü Χειριστή-«πλοηγητή» στο ψηφιακό υλικό

ü Γραμματέα (καταγράφει  το ημερολόγιο  της ομάδας, τις κρίσεις που  διατυπώνουν τα μέλη, γράφει κείμενα)

ü Εκπροσώπου (ανακοινώνει τις πληροφορίες-στοιχεία)

ü Ένα μέλος (λειτουργεί  συμπληρωματικά)

Στις ομάδες ανατίθεται  από  ένα φύλλο  εργασίας για  να  επεξεργαστούν  το προς διερεύνηση θέμα. Καλούνται  να αναζητήσουν στο  διαδίκτυο υλικό , να συνθέσουν και  να  αποθηκεύσουν τα στοιχεία που  θα συλλέξουν αξιοποιώντας  τα  εργαλεία  του Η/Υ. Στο τέλος παρουσιάζουν προφορικά  και ηλεκτρονικά την  εργασία τους.

  

    Φάσεις  διδασκαλίας.

    Α΄ Φάση ( 1 ώρα  στο  εργαστήριο)

 

    Για   να  ευαισθητοποιηθούν  οι  μαθητές   σε  σχέση  με  τη  συγκεκριμένη  διδακτική  ενότητα κρίνεται  απαραίτητο  ως  αφόρμηση να δοθεί στους  μαθητές  ένα  απόσπασμα από σύγχρονο  δημοσιογραφικό  κείμενο και  να  το  συγκρίνουν  με το  κείμενο του Ροΐδη με σκοπό  να σχηματίσουν  μια πληρέστερη  εικόνα για την καθημερινή  ζωή και τις αντιλήψεις στην Αθήνα εκείνης της εποχής  και  να  αναγνωρίσουν σε αυτό υπαρκτά προβλήματα που ταλαιπωρούν ως σήμερα τη ζωή των ανθρώπων.

    Επίσης δίνεται  η  δυνατότητα στους μαθητές, μέσω  των ΤΠΕ, να βοηθηθούν  στην  λεξιλογική επεξεργασία ενός κειμένου της καθαρεύουσας. Κατόπιν δίνονται τα φύλλα εργασίας στους μαθητές σε ηλεκτρονική μορφή αρχείου κειμένου. Οι  μαθητές  αναζητούν  και  επεξεργάζονται  τις πληροφορίες  για την εκπόνηση των εργασιών  τους τις οποίες παρουσιάζουν στην ολομέλεια δημιουργώντας ένα Power Point.

 

  Β΄Φάση ( 1 ώρα στο   εργαστήριο)

      Οι  μαθητές  αναζητούν τις  πληροφορίες  για την  εκπόνηση των εργασιών  τους.

     Αναλυτικότερα:

    H 1η ομάδα  καλείται  να παρουσιάσει τους κυριότερους σταθμούς της ζωής και του έργου του Ροΐδη μελετώντας  την  βιογραφία  του  Ε. Ροΐδη  στην  ιστοσελίδα του  Ε.ΚΕ.ΒΙ. Αναζητούν πληροφορίες για  το  λογοτεχνικό κίνημα του Αθηναϊκού  Ρομαντισμού και αξιολογούν τη στάση  του  Ροΐδη απέναντι σε  αυτό.

     Η 2η ομάδα  καλείται να  επεξεργαστεί  λεξιλογικά (εντοπισμός λέξεων της καθαρεύουσας) ένα κείμενο  της καθαρεύουσας  και να συνειδητοποιήσουν  ότι σε αυτή την παλαιότερη μορφή  της γλώσσας μας έχουν γραφτεί  αξιόλογα κείμενα. Ακόμη έρχονται  σε  επαφή με  ένα χαρακτηριστικό  παράδειγμα  που σχετίζεται με το γλωσσικό  ζήτημα της εποχής.

     Η μαθητές της 3ης ομάδας  καλείται   να μελετήσει  μία επιστολή  αναγνώστη στην εφημερίδα τα  «Νέα» και  να τη  συγκρίνει με το  κείμενο του  Ροΐδη  ώστε  να  συνδέσουν τα  συμπεράσματά τους  με  τα  προσωπικά τους βιώματα  που  αφορούν  τη  ποιότητα  ζωής τους. Στη συνέχεια  καλούνται  να προβληματιστούν  σχετικά με το  σεβασμό που πρέπει  να έχει ο πολίτης για τη πόλη του, καθώς και η πολιτεία  για τον πολίτη,  με  τη συνέντευξη  που καλούνται  να διενεργήσουν μέσω  Skype με το δήμαρχο  της πόλης τους.

   Η 4η  ομάδα  καλείται να προβεί  στη νοηματική αποκωδικοποίηση του κειμένου και  να  αναδείξει  το  δίπολο άνθρωπος –σκύλος δημιουργώντας ένα πολυτροπικό  κείμενο για να ευαισθητοποιήσει τη κοινή γνώμη σχετικά  με το πρόβλημα των αδέσποτων σκύλων. 

Στο  τέλος  κάθε  ομάδα ανακοινώνει στις άλλες, μέσα στη τάξη, με χρήση βιντεοπροβολέα τα αποτελέσματα της έρευνάς της, προκειμένου  να ενημερωθούν  οι ομάδες .Οι μαθητές κάνουν παρατηρήσεις και μιλούν για τις δυσκολίες κατά τη διάρκεια της αναζήτησης.

 
 

5. ΦΥΛΛΑ   ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1ο  Φύλλο  εργασίας ( 1η ομάδα)

1. Επισκεφθείτε την  ιστοσελίδα  του  «Εθνικού  Κέντρου  Βιβλίου»   http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?=NODE&cnde=461&t=3    και αναζητήστε:  Τράπεζα δεδομένων – αρχεία → Αρχείο Ελλήνων λογοτεχνών από το 18αι ως το 1935 → Εμμανουήλ Ροΐδης. 

          2.Να  μελετήσετε την  βιογραφία  του  Εμμανουήλ  Ροΐδη  και  να

           παρουσιάσετε τους  κυριότερους σταθμούς της ζωής και του έργου

          του. 

                     

3. Επισκεφθείτε  την  ιστοσελίδα  της «Πύλης  για την  Ελληνική  Γλώσσα» ( http://www.greek-language.gr )

 

          Ακολουθήστε  τη  πορεία:  Νεοελληνική  Γλώσσα → Ανθολογίες→       

          Ανθολόγηση  Νεοελληνικής  Λογοτεχνίας (19ος-20ος αι.) →             

Αθηναϊκός Ρομαντισμός.

4.  α)  Ποια  τα  χαρακτηριστικά του Αθηναϊκού  Ρομαντισμού;
 
     β)  Να εντοπίσετε αντιπροσωπευτικά  δείγματα  του Αθηναϊκού       

           Ρομαντισμού  στο  κείμενο.

     γ) Ποια  η στάση του Ροΐδη απέναντι στο λογοτεχνικό κίνημα του

         Ρομαντισμού;

 

2ο   φύλλο  εργασίας ( 2η ομάδα)

1.Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://digitalsschool.minedu.gov.gr/modules   /ebook/show.php./DSGYM-C113/351 /2366,8998/.

2 α). Να  χρωματίσετε λέξεις  της καθαρεύουσας  και   να  συμπληρώσετε  τον  παρακάτω  πίνακα με  τη  σημασίας τους  στη Νεοελληνική γλώσσα κάνοντας κλικ στους συνδέσμους των λέξεων.

Λέξεις  της  καθαρεύουσας
Σημασία
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 β ) Να  γράψετε πέντε φράσεις/αποσπάσματα που σας δυσκόλεψαν περισσότερο  και να τις  μεταγράψετε από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα.

3. Επισκεφθείτε  την  ιστοσελίδα «Πύλη  για  την Ελληνική γλώσσα» ( http://www.greek-language.gr )

Ακολουθήστε  τη  πορεία: Νεοελληνική  Λογοτεχνία → Ανθολογίες → Ανθολόγηση  Νεοελληνικού  Κειμένου (19ος -20ος αι.) → Αθηναΐκός Ρομαντισμός → Γλώσσα.

 
4.  α) Να  επισημάνετε  πλευρές   του  γλωσσικού  ζητήματος  που σχετίζονται  με  την  επιλογή  της  καθαρεύουσας  σε  λογοτεχνικά  κείμενα  της εποχής. 

  

 

 

 

3ο   φύλλο  εργασίας

 

1. Επισκεφθείτε  την  ιστοσελίδα «Πύλη  για την  Ελληνική  γλώσσα» ( http://www.greek-language.gr )

Ακολουθήστε  τη  πορεία: Νέα  Ελληνική → Εργαλεία → Σώματα κειμένων → Εφημερίδα «Νέα» → Χρονογράφημα →  « Τα αδέσποτα  δείγμα ζωοφιλίας ;(Γιάννης  Η. Χάρης,08-03-2003) 

2. Αφού  μελετήσετε  την  επιστολή του  αναγνώστη στην  εφημερίδα τα «Νέα» να απαντήσετε στο παρακάτω ερώτημα:

 Ποιες όψεις  από τη νοοτροπία του Νεοέλληνα και ποια καθημερινά προβλήματα που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής  εκείνης της εποχής, εντοπίζετε στο κείμενο του Ροΐδη  και  την  επιστολή του  αναγνώστη.

3. Για την καλύτερη  κατανόηση του χαρακτήρα του χρονογραφήματος, να συγκρίνετε το κείμενο του Ροΐδη με το  απόσπασμα άρθρου που σας δόθηκε στην αφόρμηση. Τι παρατηρείτε ως  προς το ύφος του κειμένου;

Να παρουσιάσετε τη εργασίας σας δημιουργώντας ένα Power Point.

4.Να  επικοινωνήσετε μέσω  Skype  με το δήμαρχο της πόλης σας  για  να  εκθέσετε τα προβλήματα στους δρόμους  και  τα πεζοδρόμια της πόλης σας  και  να προτείνετε  βελτιωτικά μέτρα.

4ο  φύλλο εργασίας

1.Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://digitalscool.minadu.gov.gr/ modules /ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2366,8998/

Να δημιουργήσετε  ένα αρχείο  κειμένου Word  όπου  θα  καταγράψετε τις απαντήσεις σας  στα  παρακάτω  ερωτήματα. 

α ) Να  χωρίσετε  το  κείμενο  σε  νοηματικές ενότητες  και  να δώσετε ένα πλαγιότιτλο  για κάθε  μία.

β )Να  εντοπίσετε  και  να χρωματίσετε  χαρακτηριστικά παραδείγματα  ειρωνείας – σάτιρας. Με  ποια  εκφραστικά μέσα ο Ροΐδης επιτυγχάνει την  παραγωγή  χιουμοριστικού αποτελέσματος;

γ ) Να χρωματίσετε στο κείμενο λέξεις/φράσεις/αποσπάσματα που  θεωρείτε ότι  χαρακτηρίζουν  τα πρόσωπα. Ποιες οι ψυχοσυναισθηματικές διακυμάνσεις του Ροΐδη στο θέαμα  των αδέσποτων σκύλων και την καταπάτηση των πεζοδρομίων;

δ ) Να χρωματίσετε τη φράση όπου είναι έκδηλος ο μισογυνισμός του Ροΐδη. Πώς αξιολογείτε την φευγαλέα αιχμή του συγγραφέα κατά των γυναικών;

2. Να  δημιουργήσετε  ένα πολυτροπικό κείμενο με σκοπό  να ευαισθητοποιήσετε τη κοινή γνώμη σχετικά με το πρόβλημα των αδέσποτων σκύλων. 

6. Κριτική-Αξιολόγηση

    Κατά  την  υλοποίηση  του  διδακτικού  σεναρίου επιτεύχθηκαν  οι γνωστικοί και  παιδαγωγικοί  στόχοι που ετέθησαν. Οι μαθητές  με τη  χρήση  ηλεκτρονικών  εργαλείων  μπόρεσαν να αντιληφθούν  τις δυνατότητες διερευνητικής μάθησης που  προσφέρουν οι ΤΠΕ. Οι μαθητές με  τις  συνδυαστικές  αναγνώσεις  κειμένων μπόρεσαν  να αναπτύξουν  την  κριτική  τους σκέψη ενώ  με  το καταμερισμό  εργασιών ανάμεσα στα  μέλη  της ομάδας   αλλά  και  την  ανταπόκρισή τους  στη  συγκέντρωση  δεδομένων για  την  εκπόνηση  των  εργασιών  τους μπόρεσαν  να συνειδητοποιήσουν  τον  ενεργό  ρόλο  τους   ως  βασικών  συνδετικών  κρίκων σε  μια  ομαδοσυνεργατική   διαδικασία.

   Ενθαρρυντικό  της όλης προσπάθειας ήταν το γεγονός ότι συμμετείχαν και  μαθητές με μικρότερες δυνατότητες ενώ  από  τη πλευρά του  διδάσκοντα αποτέλεσε μια δράση που ξέφυγε  από  τον  παραδοσιακό  τρόπο  διδασκαλίας.  

Βιβλιογραφία

1.Επιμορφωτικό  υλικό  για την  επιμόρφωση  των  εκπαιδευτικών στα  Κέντρα   Στήριξης της Επιμόρφωσης , Τεύχος  1 : Γενικό  Μέρος , Γ΄ έκδοση , αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη, σελ.120-124, Πάτρα, Μάρτιος 2013

2.Επιμορφωτικό  υλικό  για την  επιμόρφωση  των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης της Επιμόρφωσης, Τεύχος 3: ΠΕ 02 , Β΄ Έκδοση, αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη σελ.125-140, 331-338, Πάτρα  Νοέμβριος 2010

Δικτυογραφία